ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΝΤΙΔΟΤΟ ΣΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ



Πετώντας έξω από τα παράθυρα των ηλικιωμένων πολυκατοικιών της Αθήνας, έξω από τα παράθυρα νοσοκομείων και ιδρυμάτων, κοιτώντας στους καναπέδες τους και στα μισοστρωμένα γιατάκια τα γεροντάκια τα κουκουλωμένα με τις ρόμπες και τα κασκόλ μια πανομοιότυπη εικόνα προβάλλει.

            Στην παγωνιά της μοναξιάς, στο μισοσκόταδο, ένα φως αυξομειώνεται σε γρήγορους ρυθμούς κρατώντας τους συντροφιά. Το φως μιλά, ο άνθρωπος σιγά. Το φως γελά, κλαίει, φωνάζει, αλυχτά, ο άνθρωπος βουβός το παρατηρεί. Κι αυτή η μονόδρομη επικοινωνία λέγεται συντροφιά στη μοναξιά.

            Μιλάμε βέβαια για την εφεύρεση του 20ού αιώνα που έμελλε να αντικαταστήσει τις νταντάδες, τους δασκάλους και τους φίλους. Μιλάμε για την φιλενάδα που είναι πάντοτε διαθέσιμη 24 ώρες το 24ωρο και πάντοτε για να μιλήσει, ποτέ της για να ακούσει.

            Αποσπά την προσοχή μας, κάποτε κάποτε μας καθηλώνει σε ένα καναπέ και λέγεται ‘τηλεόραση’. Ειδικά, η εφεύρεσή της θεωρείται ανέξοδο αντίδοτο στη μοναξιά. Είναι όμως;

            Τι είναι μοναξιά; Μοναξιά δεν είναι η μοναχικότητα. Μοναξιά είναι η αίσθηση ενός εσωτερικού ελλείμματος που μας δημιουργεί η απόρριψη ή αδιαφορία των άλλων. Ενώ κάποιοι λίγοι αναζητούν στιγμές μοναχικότητας, στιγμές ησυχίας από την παραζάλη της φωνασκίας των άλλων, οι περισσότεροι υπόλοιποι ζουν σε ένα κενό που δεν γεμίζει με τίποτε, σε ένα σκοτάδι όπου το μόνο ελπιζόμενο φως δεν υπόσχεται  να έρθει απ΄ έξω, ίσως δεν υπόσχεται να έρθει καθόλου.

            Η μοναξιά είναι εν τέλει μια κατάσταση κόλασης, όπου δεν χαιρόμαστε για τον ήλιο που ανατέλλει και δεν ελπίζουμε για τη μέρα που θα ΄ρθεί. Η μοναξιά είναι ανέλπιδη έως απέλπιδη. Ο λόγος; Μας χρεώνεται μιας και όλοι μας θεωρούν υπαίτιους της μοναξιάς μας και ακόμη χειρότερα άξιούς της.

            Αν και η μοναξιά κατ΄ ουσίαν δεν έχει να κάνει με το πόσες ώρες περνάμε μόνοι μας, γιατί μπορεί τα 2/3 του εικοσιτετραώρου μας να είναι γεμάτα με παραγωγική εργασία και επικοινωνία αλλά η νύχτα, το υπόλοιπο 1/3 να μοιάζει ατέλειωτο, ωστόσο, έχουμε μάθει να την μετρούμε και αυτή με το ρολόι.

            Τις ώρες αυτές τις δύσκολες, όπου το ενδιαφέρον των άλλων έχει κλείσει για εμάς, μας προσφέρεται ως πασατέμπος (περνώ τον καιρό) η τηλεόραση.

            Μας ναρκώνει αλλά πολύ περισσότερο μας γεμίζει αυτές τις άδειες ώρες, για να ξεχνάμε ότι είναι άδειες και ανούσιες. Το κακό είναι ότι γεμίζει με τον ίδιο τρόπο και τις ώρες εκείνων που θα μπορούσαν, αν δεν υπήρχε τηλεόραση, να ενδιαφερθούν για μας, να μας τηλεφωνήσουν, να περάσουν από το σπίτι, να μας σκεφθούν αν ζούμε ή αν πεθάναμε.

            Με αυτό τον τρόπο η τηλεόραση λειτουργεί μονωτικά, δεν αφήνει να βραχυκυκλωθούμε αλλά δεν αφήνει και να δικτυωθούμε. Η νέα γενιά, κι αυτή μοναχική, και μάλιστα καθ’ υπερβολήν, επειδή νοιώθει τη μοναξιά ήδη από την εφηβεία της, ζει σε ένα άλλο παραλογισμό. Ενώ έχει υπέρμετρη άνεση επικοινωνίας μέσω του διαδικτύου με όλη την υφήλιο αισθάνεται τη μοναξιά της στην έλλειψη της μοναδικότητας. Αυτή τη στιγμή η προσοχή κάποιου είναι στραμμένη σε μας, όμως σε άγνωστο χρόνο θα μας εγκαταλείψει για να απαντήσει σε άλλο φίλο που τον καλεί ιντερνετικά. Κι έτσι θα βρεθούμε να παλεύουμε στη θάλασσα της επικοινωνίας αναζητώντας μια άλλη βάρκα με πανιά.

            Κατά πόσο η τεχνολογία, ένας δερμάτινος χιτώνας κι αυτός, έχει αποκρύψει το ξεφάντωμα της μοναξιάς στις σύγχρονες ανθρώπινες υπάρξεις; Κατά πόσο ο εθισμός σ’αυτό το καταπραϋντικό θα μας ωθούσε να πληρώσουμε για να μην το στερηθούμε;

            Αν οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα είναι καταφατικές, τότε βαδίζουμε σε λάθος δρόμο. Σβήνουμε τον πόνο με κρασί αλλά δεν θεραπεύουμε τη νόσο. Το πρώτο βήμα είναι να το φωνάξουμε. ‘ΝΟΙΩΘΩ ΜΟΝΑΞΙΑ’. Θα ξαφνιαστούμε πόσοι άλλοι άνθρωποι θα αντιφωνήσουν: ‘ΚΙ ΕΓΩ ΤΟ ΙΔΙΟ᾿. Το δεύτερο βήμα είναι αντί να ζητούμε τη συντροφιά των άλλων, να προσφέρουμε εμείς συντροφιά σ΄αυτούς που δηλώνουν που ζουν την κόλαση της μοναξιάς. Δεν είναι η μοναξιά μεταδοτική ασθένεια. Δεν θα κολλήσουμε ‘μοναξιά’ αν επικοινωνήσουμε με ένα μοναχικό άτομο. Το χρόνο, την αποδοχή και την αγάπη που θα του δείξουμε θα την εισπράξουμε κι εμείς. Κατ’ ουσίαν πιστώνουμε στον ουράνιο λογαριασμό και συγχρόνως εξαργυρώνουμε και στη γη. Σπάμε το κέλυφος του αυγού κι αφήνουμε το νεοσσό της ψυχής να αναθαρρήσει στο φως μας. Κι όλοι μαζί οι νεοσσοί σπάνε τη μοναξιά και ακυρώνουν την κόλαση.

TO ΧΡΕΟΣ

Λέξη οχληρή σε μέρες οικονομικής δυσπραγίας, ‘το χρέος’ θυμίζει σε όλους μας κατά πρώτον το εξωτερικό χρέος της χώρας εξαιτίας της έλλειψης νοικοκυροσύνης στα δημόσια οικονομικά της. Αποτελεί δε σχεδόν μονοδιάστατη πορεία της σκέψης το άκουσμα αυτής της λέξης. Κακώς και ως μη ώφελε. Επειδή το οικονομικό χρέος είναι άηθες και δυσαναπόδεικτο. Άηθες καθόσον ο πλούτος, ο οποίος το δημιουργεί, βρέθηκε σε χέρια ανθρώπινα που έμαθαν να τον συλλέγουν για να δανείζουν όσους δεν τον έχουν, υποδουλώνοντας ελευθερίες και συνειδήσεις επειδή, παρότι χριστιανοί, δεν άκουσαν το λόγο του Κυρίου ‘δανείζετε μηδέν απελπίζοντες’ (Λκ 6:35). Δυσαναπόδεικτο επειδή τα επιτόκια δανεισμού και οι χρεώσεις υπερβάλλουν το κεφάλαιο πολλές φορές καταχρηστικά και εξαντλητικά ώστε να μην οφείλει κανείς εκείνο ακριβώς που έλαβε αλλά το χρέος του να είναι αντιστρόφως ανάλογο της πιστοληπτικής του ικανότητας.


Υπάρχει όμως και ένα άλλο χρέος, υψηλότερο και ουσιαστικότερο. Ένα χρέος για το οποίο θα λογοδοτήσουμε στον ουρανό παρότι εδώ στη γη προσμετράται από τις σύγχρονες κοινωνίες μικρό και μετακυλίεται στους κοινωνικούς φορείς. Είναι το χρέος προς τους γονείς.


Δεν έχουμε όλοι μας αντιληφθεί ότι είμαστε προϊόν της επιθυμίας των γονέων μας να έλθουμε στην ύπαρξη. Η υπόστασή μας δεν υπήρχε κάπου στο διάστημα και περίμενε να κατοικήσει σε ένα σώμα ώστε να γεννιόμασταν ακόμη και αν δεν έρχονταν σε γνωριμία οι γονείς μας είτε ένας από τους δύο με άλλο πρόσωπο είτε δύο τελείως διαφορετικοί άνθρωποι. Είμαστε δημιούργημα ψυχοσωματικό των δύο αυτών μοναδικών προσώπων. Προϊόν της βούλησής τους, της αγάπης τους, αν θέλετε, σάρκα από τη σάρκα τους και ψυχή από την ψυχή τους. Αυτό και μόνο το γεγονός, το ότι δεν είμαστε αυθύπαρκτοι αλλά προερχόμαστε από άλλους ανθρώπους οι οποίοι θέλησαν να συλληφθούμε, να κυοφορηθούμε και να ανατραφούμε μας προκαλεί δέος και μας προσδιορίζει ένα χρέος απέναντί τους κατά την εντολή: ‘τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου’ (Εξ. 20:12).


Το χρέος απέναντι στους γονείς έγκειται στη διαφύλαξη του δεσμού της αγάπης και την φροντίδα προς αυτούς. Οφείλουμε να τους αγαπάμε και να φροντίζουμε για την ψυχή και το σώμα τους. Για τη σωτηρία τους και την ευζωϊα τους. Κάθε δική μας δράση έχει αντίκτυπο στο είναι τους. Όταν εκείνοι ησυχάζουν από τις δραστηριότητες της ζωής ζούμε εμείς γι’αυτούς, τους δίνουμε ζωή είτε τους παίρνουμε τη ζωή από τον τρόπο που πολιτευόμαστε. Η δική μας αγιότητα ελκύει επάνω τους τη χάρη του Θεού, το δικό μας σκάνδαλο αμαυρώνει την ψυχή τους.


Μετά τους γονείς, συλλογικότερο έρχεται το χρέος προς την πατρίδα. Η πατρίδα σχετίζεται πάλι με τους ανθρώπους, όχι μόνο τους γονείς αλλά όλους τους οικείους, τους συναθλητές του κοινού τόπου στον οποίο συγκατοικούμε. Πατρίδα είναι οι τάφοι των προγόνων, τα σεβάσματα, παλαιά και τωρινά, ο κλήρος της γης, του νερού και του αέρα που μας δόθηκε για να ζούμε, να εργαζόμαστε και να προκόπτουμε. Χρέος προς την πατρίδα έχουμε όχι μόνο να τη διαφυλάξουμε αλλά να την αποδώσουμε στις επόμενες γενεές καλύτερη απ’ό,τι την παραλάβαμε. Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε διαχειριστές σ’αυτή τη γη, όχι κατακτητές ή κύριοί της εφόσον ‘του Κυρίου η γη και το πλήρωμα αυτής’ (Α΄ Κορ. 10:16). Γεννηθήκαμε σε έναν τόπο, είμαστε όμως παρεπίδημοι όχι μόνιμοι. Ήλθαμε για να εργαστούμε τη σωτηρία μας και να φύγουμε. ‘Ου γαρ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν’ (Εβρ. 13:14).


Τρίτο και τελευταίο έρχεται το χρέος προς το συνάνθρωπο. Αυτό δεν το ορίζει ούτε η συγγένεια, ούτε η εντοπιότητα ούτε πλέον η απόσταση. Συνάνθρωπος είναι αυτός που έλαχε να πορεύεται την ίδια στιγμή με μένα την οδό της ζωής, που αγωνίζεται συγχρόνως για τη σωτηρία τη δική του, της οικογενείας του, της πατρίδας του. Συνάνθρωπος είναι η εικόνα του Θεού στη γη.


Το χρέος προς τον συνάνθρωπο είναι δύσκολο να προσδιοριστεί αλλά και να αποτιμηθεί. Η εντολή της αγάπης ‘αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν’ (Λευ 19:34) δίνει το μέτρο του χρέους το οποίο προσδιορίζεται ανάλογα με την αυτοεκτίμηση. Εκείνος που αγαπά πραγματικά τον εαυτό του μπορεί να αγαπήσει πραγματικά και τον πλησίον, τον συνάνθρωπο. Πραγματική αγάπη είναι η ομοίωση στο Θεό, την κατ’ εξοχήν αγάπη. Ο Θεός είναι τριαδική αγάπη η οποία γίνεται γνωστή σε μας ως δημιουργική και μεθεκτική χάρη. Η μετοχή μας στη χάρη αυτή μας καθιστά ‘χαριτωμένους’ και το χρέος μας ως τέτοιων έγκειται στο να μοιραστούμε την πληρότητα αυτής της χάρης με τους συνανθρώπους μας, δηλαδή να συνδιάγουμε παραδείσια ενώ ακόμη ζούμε εδώ στη γη.


Τα παραπάνω αποτελούν το πνευματικό χρέος του κάθε ανθρώπου, ικανό και απαιτητό από τον Κύριο κατά το φοβερό του κριτήριο. Ενώ στις γήινες οικονομικές συναλλαγές προηγείται η εκταμίευση του κεφαλαίου και έπεται η αποπληρωμή του, στην πνευματική αυτή συναλλαγή πιστώνεται ο άνθρωπος και χρεώνεται ο Θεός ο Οποίος αναλαμβάνει την οφειλή, χάριν δικαιοσύνης, να αποδώσει ‘εκάστω κατά τα έργα αυτού’ (Ρωμ 2:6).

Ο ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ

Υπάρχει μία τάξη στη φύση. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να μην υπάρχει όταν ο Δημιουργός της 'τα πάντα εν σοφία εποίησε'; Αυτή η τάξη δείχνει στιγμές-στιγμές να διασαλλεύεται, ωστόσο, και πάλι επανέρχεται σε μία ισορροπία με μηχανισμούς θαυμαστούς.

Ένας απ'αυτούς είναι η 'εντροπία'. Μία έκφραση της δυναμικής που έχει η στιγμιαία αταξία να περιέρχεται πάλι σε τάξη. Ένα ηλεκτρόνιο που βρίσκεται σε αστάθεια λόγω της αδύναμης έλξης του από τον πυρήνα, πηδά στην πιο κοντινή στιβάδα και σταθεροποιείται εκεί. Ένα αφρικανικό δάσος που ασφυκτιά από την πυκνότητά του αυτοαναφλέγεται και ξεπετά καινούργια φύτρα στην καμένη γη. Τεκτονικές πλάκες που πιέζονται στο φλοιό της γης εκτονώνουν τη συσσωρευμένη ενέργεια με ένα σεισμό. Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί, τους οποίους έχουν μελετήσει οι αντίστοιχες επιστήμες, υπακούουν στην ίδια αρχή, είτε αν θέλετε, στην ίδια αρετή, της τάξης.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αντιληφθεί αυτούς τους μηχανισμούς τους οποίους τους επεξέτειναν και στην ανθρώπινη κοινωνία. Μιλούν για την ύβρι. Η εμμονή του ανθρώπου σε ένα πάθος του το οποίο φαίνεται προς τα έξω ως έπαρση και αλαζονεία είτε η αυτοθεοποίηση του ανθρώπου, θεωρούσαν ότι επιφέρει την οργή των θεών και την καταστροφή του ανθρώπου. 'Μηδέν άγαν', τίποτε δεν έπρεπε να είναι υπερβολικό. Ώστε η υπερβολή διαρρηγνύει την τάξη της κοινωνικής δομής, φέρνει ανισότητες ηθικής διάστασης και αναγκαιοί στην επαναφορά στο μέτρο.

Πολλές φορές η κοινωνία δεν αναμένει τη 'θεϊκή' επέμβαση, τη Νέμεση. Μία κατάφωρη κοινωνική αδικία, όπως είναι η τυρρανία, σε ένα λαό με αυξημένο το αισθητήριο της ισότητας και της δικαιοσύνης προκαλεί αυτόκλητη εξέγερση και επαναφορά στο μέτρο. Έστω και για λίγο. Γιατί η δύναμη στα χέρια των ολίγων αποτελεί δέλεαρ νέας υπερβολής, νέας ύβρεως, νέας αταξίας.

Στα καθ'ημάς τώρα, η υπερβολή, η έπαρση, η συσσώρευση πλούτου, η δόξα, η αδιαφορία για το νόμο του Θεού και τα επέκεινα του θανάτου, στηλιτεύονται από τον Κύριο είτε απορρίπτονται. Η υπερβολή, ακόμη και στην προσευχή (προσευχόμενοι δε μη βατολογείτε), στο λόγο (ήτω υμών το ναι, ναι και το ου, ου) στη διακονία (μεριμνάς και τυρβάζη περί πολλά, ενός δε εστι χρεία), η έπαρση (ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται), η συσσώρευση πλούτου (ως δύσκολον πλούσιον εις τον παράδεισον εισελθείν), η δόξα (μη κληθείτε καθηγηταί επί της γης), η αδιαφορία για το νόμο του Θεού (όστις καταλύσει μία των εντολών τούτων των ελαχίστων ελάχιστος κληθήσεται εν τη βασιλεία των ουρανών), όλα τούτα επισύρουν την αιώνιο καταδίκη.

Ωστόσο, αναρωτιέται κανείς εάν ο θείος νόμος αρκείται στη μετά θάνατο ανταπόδωση είτε υπάρχει επέμβαση στη ζωή μας κατά τον τύπο που είχαν αντιληφθεί οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Δεν θα μπορούσε ο Κύριος να είναι φιλανθρωπότερος στους παλαιούς, να τους εξαγνίζει με τη Νέμεση και να είναι ανεκτικότερος με εμάς, να μας επιτρέπει να ολισθαίνουμε μέχρις απώλειας της ψυχής μας στο άηθες και άνομο.

Σαφέστατα και υφίσταται ένας εξισορροπιστικός παράγων, ο οποίος επαναφέρει τα πράγματα σε μία τάξη προτού αποδοθεί η αιώνια δικαιοσύνη. Ήδη από την παλαιοδιαθηκική εποχή γνωρίζουμε ότι λαοί αλαζόνες υπετάχθησαν σε άλλα έθνη βάρβαρα, ακόμη και αυτός ο εκλεκτός λαός του Θεού. Βασιλείς άτεγκτοι αντιμετωπίστηκαν με πληγές φοβερές ως οι ασθένειες, η πείνα και ο θάνατος. Τα μέσα του Κυρίου είναι πάντοτε τα ίδια επειδή είναι μέσα παραδειγματικά και διδακτικά. Η υγεία και η ασθένεια βρίσκονται στα χέρια Του επειδή Εκείνος είναι η ζωή και η ανάσταση. Βέβαια, την ασθένεια, τον πόλεμο, το θάνατο, τα χρησιμοποιεί και ο διάβολος ως μέσα φθονερά και τα του θείου δημιουργήματος και μάλιστα τα αποδίδει, με πονηρία, στο Θεό.

Είμαστε όμως σε θέση να διακρίνουμε πότε μία ασθένεια ή ένας θάνατος συγγενικού προσώπου, μία αιχμαλωσία είτε ένας εκπατρισμός είναι προϊόντα του διαβολικού φθόνου είτε θείοι επεμβατικοί τρόποι συντριβής της δικής μας αλαζονείας; Δυστυχώς, όχι πάντοτε. Πολλοί πάσχοντες θεωρούμε ότι αδίκως πάσχουμε, ότι είμαστε δηλαδή αναξιοπαθούντες. Αλλά, αν όντως είμαστε αναξιοπαθούντες, ο πειρασμός του διαβόλου δεν θα διαρκέσει επ'άπειρον. Κάποτε θα αρθεί με τη χάρη του Θεού. Όταν όμως (δικαίως απολαμβάνομεν α επράξαμεν) τότε η πληγή δεν αίρεται, μέχρις ότου την αντιληφθούμε ως επίσκεψη Θεού, ως εξισορροπιστικό παράγοντα της υπερβολής μας και μετανοήσουμε. Με τη μετάνοια ερχόμαστε σε συναίσθηση, τακτοποιούμαστε εντός μας και παύει η παιδευτική θεία επέμβαση επειδή εξεπλήρωσε την αποστολή της.

Απομένει πλέον το ερώτημα: δικαιούμαστε να ζητούμε την παρέμβαση του Θεού ως εξισορροπιστική δύναμη στην αλαζονεία του πλησίον; Μάλλον ναι, και έτσι μπορούμε να νοήσουμε το γραφικό (δος αυτοίς κακά Κύριε, δος αυτοίς κακά τοις ενδόξοις της γης), δηλαδή εμπιστευόμαστε σε Σένα Κύριε την αποκατάσταση της θείας τάξης. Κάνουμε υπομονή, αναμένουμε την επέμβασή Σου στη ζωή των επηρμένων και αλαζόνων ώστε να έλθουν σε μετάνοια, επιζητούμε το παιδευτικό έλεός Σου και γι'αυτούς. Αμήν.

Δύο διαφορετικές αρχιτεκτονικές προτάσεις Β΄

Η δεύτερη πρότασή μου αφορά στο χώρο του άλσους Γουδή και είναι τολμηρότερη. Λαμβάνοντας αφορμή από την ανέγερση υπαίθριου ναού έξω από το Ξυλόκαστρο, στα βόρεια του ψηφιδογραφημένου εκπληκτικού ναού της Φανερωμένης, προτείνω τη διαμόρφωση χώρου στο άλσος Γουδή σε ναό δύο επιπέδων. Το ανώτερο επίπεδο, υπέργειο, ασκεπές, όπως τα αρχαιοελληνικά θέατρα και στάδια, γραμμικό στον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής, με σύνθρονο αλλά χωρίς αψίδα, με χαμηλό φράγμα πρεσβυτερίου, περιτοιχισμένο με ορθομαρμάρωση 2,20 μέτρων θα μπορεί να συνδυάζει τη λιτότητα της λατρείας και την επαφή με το φυσικό περιβάλλον. Το κατώτερο επίπεδο, υπόγειο, με φυσικό φωτισμό από υαλότουβλα και διακριτικό τεχνητό φωτισμό, κατάλληλο για τους χειμερινούς μήνες. Η δεύτερη αυτή λύση παρέχει ελάχιστη παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον, είναι ταπεινή και παραπέμπει στους χρόνους της διωκόμενης Εκκλησίας των κατακομβών, της μαρτυρικής αλλά και ενδόξου.

Σαφέστατα, οι δύο προτάσεις, της αναστήλωσης της βασιλικής του Ιλισσού και η ανωτέρω προϋποθέτουν μία διαφορετική από την κρατούσα προσέγγιση για το τι αναμένουμε από ένα καθεδρικό ναό.

Η παλαιοχριστιανική βασιλική του αγ. Λεωνίδη βρίσκεται χαμηλότερα από την επιφάνεια του οδοστρώματος της οδού Αρδηττού. Η προσέγγιση γίνεται μόνο με τα πόδια και μάλιστα πρέπει κανείς να κατέβει βαθμίδες όπως στο ναό της αγ. Σοφίας Θεσσαλονίκης.

Κάτι παρόμοιο ισχύει και στην πρόταση για τον υπαίθριο ναό του άλσους Γουδή. Ίσως για την προστασία του από ξαφνικές βροχοπτώσεις να είναι υπερυψωμένο κατά δύο ως τρεις βαθμίδες από το χώμα, αλλ΄όχι περισσότερο. Ο πιστός νοιώθει εκτεθειμένος στο μεγαλείο του ουρανού και συγχρόνως ελεύθερος από αρχιτεκτονικούς περιορισμούς. Στη δε υπόγειά του μορφή, αντιλαμβάνεται την εσωτερικότητα της πίστης και τη μυστική ενότητα του εκκλησιαστικού πληρώματος. Και άνω και κάτω από τη γη ζει εντονότερα και φυσικότερα το υπερφυσικό εντός του.

Δύο διαφορετικές αρχιτεκτονικές προτάσεις

ο καθεδρικός ναός των Αθηνών εν μέσω ικριωμάτων

Τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά από το σεισμό του 1999 ο οποίος άφησε λαβωμένο τον καθεδρικό ναό των Αθηνών, έχει ανακινηθεί το θέμα ενός νέου καθεδρικού ναού για την πρωτεύουσα. Ανάμεσα στις προτάσεις για τον πιθανό χώρο ανέγερσής του είχαν ακουστεί η περιοχή Γουδή, πάνω από τα νοσοκομεία Παίδων, η οποία ανήκει στο στρατό, ο χώρος που θα απελευθερωνόταν από την κατεδάφιση ορισμένων από τις προσφυγικές κατοικίες στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας κ.ά.

Όλες οι προτάσεις προσέκρουσαν στη σύγχρονη τάση των πολιτών για 'λιγότερο μπετόν και περισσότερο πράσινο'. Θέτοντας σε δεύτερη μοίρα το ζήτημα του κατά πόσον αποτελεί πρόφαση ή όχι η αιτίαση αυτή, επιθυμώ με το άρθρο αυτό να προτείνω δύο διαφορετικές-φιλικές προς το περιβάλλον-ιδέες για ένα νέο μητροπολιτικό ναό των Αθηνών.

Την πρώτη τη δανείζομαι από το μακαριστό καθηγητή στο αντικείμενο της Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Γεώργιο Αντουράκη, δημοσιευμένη μάλιστα (Τα παλαιοχριστιανικά μνημεία του Ιλισσού, Αθήνα 1997). Πρόκειται για την αναστήλωση μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής αφιερωμένης στον επίσκοπο Λεωνίδη (γ΄ αι.), τα θεμέλια και το διακοσμημένο δάπεδο της οποίας μπορεί κανείς να δει πίσω από τους στήλους του Ολυμπίου Διός, στο σύνορο με τις αθλητικές εγκαταστάσεις του Δήμου Αθηναίων στη συμβολή των οδών Β. Όλγας, Β. Κωνσταντίνου και Αρδηττού.

η βασιλική του Ιλισσού

Πρόκειται για μια τεράστια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του ε΄ αιώνα μήκους 55 και πλάτους 22μ., με αντίστοιχα μεγάλο αίθριο, μεταβατική στο ρυθμό της τρουλαίας, ενός μνημείου με πολλά και ιδιαίτερα μοναδικά χαρακτηριστικά, τα οποί θα αναδειχθούν μόνον εφόσον αναστηλωθεί. Το αρχαιότερο οικοδόμημα του συγκροτήματος είναι η κρύπτη-μαρτύριο του αγ. Λεωνίδη, κτήριο του δ΄ αιώνα, στο οποίο φυλάσσονταν τα λείψανα του Αγίου και της συνοδείας του σε τρεις αψιδωτούς τάφους σε ισάριθμες πλευρές της κρύπτης.

Ο άγιος Λεωνίδης, επίσκοπος Αθηνών, υπέστη το σταυρικό θάνατο μαζί με άλλες επτά χριστιανές γυναίκες στην Τροιζήνα, το Πάσχα του 250 κατά το διωγμό του Δεκίου. Μέχρι τις αρχές του δ΄ αιώνα τα λείψανά τους φυλάσσονταν από τους χριστιανούς σε ναό της Επιδαύρου απ'όπου και μετακομίσθηκαν, ίσως κατ' απαίτηση των Αθηναίων, επί Μ. Κωνσταντίνου και τοποθετήθηκαν στην εν λόγω κρύπτη. Την ίδρυση της παρακείμενης βασιλικής συνδέει ο καθηγητής Αντουράκης με την ανάρρυση στον αυτοκρατορικό θρόνο της φιλότεχνης βασίλισσας Αθηναϊδας-Ευδοκίας, συζύγου του Θεοδοσίου Β΄ το 423, η οποία θέλησε και με αυτό τον τρόπο να ευεργετήσει την ιδιαίτερη πατρίδα της. Η βασιλική έχει όλα τα χαρακτηριστικά του παλαιοχριστιανικού ναού. Αψίδα με σύνθρονο στο ιερό και κιβώριο επάνω από την αγ. Τράπεζα, γλυπτό και ψηφιδωτό διάκοσμο, ορθομαρμάρωση και ίσως γυναικωνίτη.

Εκτός του μαρτυρίου-κρύπτης, το δεύτερο πρόσκτισμα είναι ίσως βαπτιστήριο στα Β.Δ. του ναού, το οποίο χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως τάφος.

 Το εν λόγῳ μνημείο, μετά την αναστήλωσή του και την ανάδειξή του με την απελευθέρωση του αιθρίου είναι δυνατόν  να κοσμήσει την πόλη των Αθηνών κατ' αναλαγία με την παλαιοχριστιανική βασιλική του αγ. Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη και να χρησιμοποιηθεί ως μητροπολιτικός ναός, χωρίς να επιβαρυνθεί στο ελάχιστο η πολύπαθη Αθήνα.

επιδαπέδιο ψηφιδωτό της βασιλικής του Ιλισσού

Η ΕΙΔΗΣΗ: «Εσβησε» νήπιο ξεχασμένο στο αυτοκίνητο *


Ο πατέρας ξέχασε το παιδί του στο αυτοκίνητο και το θυμήθηκε μόνο αργά το απόγευμα της Τρίτης, όταν το αναζήτησε η μητέρα του. Το τραγικό περιστατικό συνέβη στη Λάρνακα 07:33

Σοκαρισμένη είναι η κοινή γνώμη της Κύπρου από την ασύλληπτη οικογενειακή τραγωδία με το θάνατο πεντάχρονου παιδιού, το οποίο ξεψύχησε - πιθανότατα από θερμοπληξία - στο αυτοκίνητο του πατέρα του, ιατρού στο επάγγελμα, ο οποίος μετέβη εσπευσμένα στην εργασία του, ξεχνώντας το μικρό του γιο στο όχημα.

Το αυτοκίνητο του γιατρού μεταφέρεται στην Αστυνομία. Στο πίσω κάθισμα βρέθηκε το άψυχο σώμα του πεντάχρονου αγοριού. Πηγή: Φιλελεύθερος


Στο δρόμο για το νηπιαγωγείο, ο πατέρας κλήθηκε εσπευσμένα στην ιδιωτική κλινική όπου εργάζεται, λόγω επείγοντος περιστατικού.
Στην προσπάθειά του να σώσει άλλες ζωές, ο πατέρας, ορθοπεδικός στην ειδικότητα, ξέχασε το παιδί του στο αυτοκίνητο και το θυμήθηκε μόνο αργά το απόγευμα της Τρίτης, όταν η μητέρα του, γύρω στις 16:30 το απόγευμα, μετέβη στο νηπιαγωγείο για να το παραλάβει.
Εκεί της είπαν ότι το παιδί δεν είχε πάει σχολείο. Επικοινώνησε αμέσως με τον σύζυγό της, ο οποίος εκείνη τη στιγμή θυμήθηκε ότι το παιδί παρέμεινε για ώρες κλειδωμένο στο αυτοκίνητό του.
Εστειλε την αναισθησιολόγο της κλινικής και μία νοσοκόμα για να δουν τι γίνεται. Οι δύο γυναίκες βρήκαν το αγοράκι αναίσθητο στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου. Δίπλα του βρισκόταν η τσάντα για το νηπιαγωγείο και ένα άδειο μπουκαλάκι νερού. Ανέβασαν γρήγορα το παιδί στην κλινική αλλά ήταν ήδη αργά.
Το αυτοκίνητο βρισκόταν σταθμευμένο και κλειδωμένο σε εξωτερικό χώρο της κλινικής. Αμέσως ειδοποιήθηκε η Αστυνομία, άνδρες της οποίας μετέβησαν επί τόπου σε μια πρώτη εκτίμηση δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο το μικρό αγοράκι να πέθανε από θερμοπληξία.


ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ:
Διαβάζοντας σοκαρισμένος κανείς το ανωτέρω περιστατικό αναρωτιέται: έχουμε να κάνουμε με συγκρουόμενα καθήκοντα ή με βαρειά αμέλεια;

Είναι δυνατόν ο ανθρώπινος εγκέφαλος να ‘κλειδώσει’ για όλα όσα συμβαίνουν γύρω του και να επικεντρωθεί σε ένα μόνο αντικείμενο;

Νομίζω ότι και στα τρία ερωτήματα η απάντηση είναι παραδόξως καταφατική.
Κατά πρώτον η σύγκρουση καθηκόντων είναι έντονη σε άτομα με ισχυρό το αίσθημα της ευθύνης. Δεν είναι λίγες φορές που παραγνωρίζουμε την ανάγκη της οικογένειας, η οποία ως οικεία αναμένουμε να έχει και την ανάλογη κατανόηση, έναντι της επαγγελματικής ευθύνης. Τη στιγμή που επέλεξε ο πατέρας του θύματος να αφήσει το γιο του σε κλειδωμένο (ίσως για να μην τον κλέψουν) αμάξι σε ανοιχτό χώρο στάθμευσης αντί να τον πάρει μαζί του στην κλινική, έκανε ό,τι θα είχε κάνει πολλές φορές στο παρελθόν χωρίς μεγάλο δισταγμό. Έβαζε την επαγγελματική ευθύνη πρώτη σε σχέση με την οικογένεια. Πολλές φορές θα είχε αφήσει την οικογένεια, ακόμη και νύχτα, για να τρέξει να συνδράμει έναν ασθενή του. Την έλλειψή του ανεπλήρωνε η σύζυγός του. Όμως αυτή τη φορά δεν υπήρξε κάποιος να αναλάβει την οικογενειακή ευθύνη που εκείνος απεμπολούσε. Και συνέβη το μοιραίο.

Η πράξη του πιστεύουμε πως δεν είχε δόλο κατά κανένα τρόπο. Ωστόσο, ως γιατρός ώφειλε να γνωρίζει ότι ούτε ζώο δεν αφήνουμε κλεισμένο μέσα σε αυτοκίνητο για τον κίνδυνο τυφλώσεως από τη συγκέντρωση των ηλιακών ακτίνων μέσω του παρμπρίζ, πόσο μάλλον νήπιο. Εδώ το πατρικό ένστικτο δεν λειτούργησε σωστά είτε δεν λειτούργησε καθόλου. Και θέτουμε εύλογα το ερώτημα: Αν στη θέση του πατέρα βρισκόταν μια αντίστοιχα υπεύθυνη επαγγελματίας γιατρός μητέρα, υπήρχε περίπτωση να δράσει με τον ίδιο τρόπο; Να καθησυχάσει το παιδί της και να το αφήσει μόνο του σε ένα κλειδωμένο αυτοκίνητο έστω και για λίγο;

Ένα τρίτο θέμα είναι οι αβαρίες που κάνουμε και δεν ξέρω αν είναι χαρακτηριστικό μόνο των Ελλήνων. Θεωρούμε ότι η υπέρβαση, όταν είναι μικρή, δεν θα προκαλέσει κίνδυνο και είναι θεμιτή. Αν εργαστούμε ή καταναλώσουμε λίγο περισσότερο, αν παραβούμε τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας λίγο, αν παρεκκλίνουμε εν γένει λίγο, δεν κινδυνεύουμε να ανατρέψουμε την ισορροπία στη ζωή μας. Με τη διαφορά ότι αυτό το λίγο της πρώτης φοράς, γίνεται κανόνας για τη δεύτερη και ποτέ δεν επανερχόμαστε στα όρια ασφαλείας. Άφησε ο γιατρός, όπως νόμιζε, το νήπιο μόνο του για λίγο.

Ένα τέταρτο σημείο το οποίο με παρεξένεψε είναι πως καθ΄ όλη τη διάρκεια των ιατρικών του πράξεων δεν ‘θυμήθηκε’ την ύπαρξη του παιδιού του στη θέση που το είχε αφήσει. Προβληματίστηκα κατά πόσον επήλθε δαιμονικός σκοτισμός του νου είτε εξηγείται το θέμα νευρολογικά με την επίδραση της αμυγδαλής, του πρωτόγονου αυτού σημείου του εγκεφαλικού στελέχους το οποίο παραγκωνίζει την λειτουργία της λογικής κρίσης σε έκτακτα περιστατικά.

Μα δεν χαλάρωσε ούτε δευτερόλεπτο ο εγκέφαλος του πατέρα ώστε να θυμηθεί πως έχει ένα παιδί στην αναμονή; Τελικώς, κλίνω στο συνδυασμό ύπαρξης και των δύο παραγόντων, του οργανικού και του πνευματικού.

Το τραγικό αυτό περιστατικό δείχνει περισσότερο απ΄όλα ότι το αίσθημα ευθύνης που έχουμε, είτε επαγγελματικό είτε ηθικό, δεν αρκεί για να είμαστε ισορροπημένοι στις δράσεις μας. Είναι απαραίτητος ο θείος φωτισμός και η παραίνεση της θείας φωνής μέσα μας ώστε να αναπληρώνει τις ελλείψεις της 'αυτοδυναμίας' μας και να καλύπτει τα λάθη της άγνοιάς μας. Είναι καλύτερο να προσευχόμαστε παρά να αγωνιούμε. Ας αποδεχθούμε πως δεν εξαρτώνται τα πάντα από εμάς. Αντίθετα, όλα είναι στο χέρι του Θεού. Κι εμείς από το χέρι του Θεού λαμβάνουμε και παρέχουμε και στους άλλους.

* εφημερίδα Έθνος, φύλλο 2ας Ιουνίου 2010

Η ΤΕΦΡΑ ΜΑΣ

Εξαπλώθηκε η τέφρα του Ισλανδικού ηφαιστείου πάνω από τη γηραιά ήπειρο, διαδόθηκε η ιδέα της καύσης των νεκρών μας μετά από την αδειοδότηση λειτουργίας αποτεφρωτηρίων που παρέχει η κυβέρνηση στους Δήμους της χώρας.

Η μία τέφρα εκλύθηκε αναπάντεχα από τα έγκατα της γης την άλλη θηρεύουν να παράγουν τα ζεύγη των κλιβάνων, ζηλοτυπούντες την αγκαλιά της ελληνικής γης που ως τώρα δεχόταν τους παρεπιδήμους της ολόσωμους.

Τρόμο στις πτήσεις των σιδερένιων πτηνών εξαπέλυσε η μία, ικανοποίηση στις ψυχές των απιστούντων στην ανάσταση θνητών προσέφερε η άλλη. Και τούτο επειδή είναι οικτρό, εάν δεν πιστεύεις στην ανάσταση να κείττονται τα λείψανά σου σε ανάμνηση ενός ανθρώπου που έζησε πιστεύοντας ότι πηγαίνει στο μηδέν. Να επιζούν τα οστά σου, όπως πιστεύεις, της προσωπικότητάς σου! Όχι, ο μηδενιστικός σου εγωϊσμός δεν θα τους δώσει αυτή τη χαρά. 'Εάν εγώ χαθώ', λογίζεσαι, 'να καούν, να αφανιστούν κι αυτά'. Επειδή δεν μπορείς να ανεχθείς το απλούστερο, ότι εάν η φύση τα τηρεί αυτά τα τιποτένια αναλλοίωτα, πολύ περισσότερο δεν θα τύχει σεβασμού το ανώτερο πνεύμα που κατοικούσε μέσα τους;

Ποιος λοιπόν επιθυμεί την καύση του; Πρωτίστως, ο απιστών στην ανάσταση των σωμάτων. Δευτερευόντως ο εμφορούμενος από ψευδο-οικολογικό πνεύμα. Και λέω ψευδο-οικολογικό επειδή εάν η φύση αφεθεί να διαχειρισθεί ένα σώμα, θα το αποσυνθέσει δεν θα το πυρπολήσει. Απεναντίας, η καύση του είναι αντιοικολογική γιατί αφ΄ενός μεν εκλύονται επικίνδυνες χημικές ουσίες και βαρέα μέταλλα (από τα αμαλγάματα των δοντιών) τα οποία επιβαρύνουν τον αέρα των οικισμών εγγύς των αποτεφρωτηρίων, (Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Αγ. Βλασίου κου Ιεροθέου, Αποτέφρωση των σωμάτων) αφ'ετέρου επειδή η διατήρηση της θερμοκρασίας καύσεως σε 1150 oC επί μιάμισυ ώρα απαιτεί ικανή ενέργεια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικολογική μας συνείδηση.

Την καύση επίσης πιθανόν να επιθυμούν όσοι είχαν την οδυνηρή εμπειρία να παρευρεθούν στην εκταφή κάποιου δικού τους μετά την πάροδο τριετίας, όπως συμβαίνει στα κοιμητήρια του Αττικού Λεκανοπεδίου, και να αντικρύσουν ένα ημιδιαλυμένο σώμα. Η εκταφή είναι συναισθηματικά φορτισμένη έντονα όπως η ταφή και πολλές προσευχές αναπέμπουν οι συγγενείς που αναγκαστικά εκταφιάζουν τους νεκρούς τους να τους εύρουν λιωμένους.

Ακούστηκαν επίσης υπέρ της δυνατότητας αποτέφρωσης υποστηρικτικές φωνές ότι με αυτό τον τρόπο διάθεσης του σώματος θα παύσει η εκμετάλλευση από πλευράς της Εκκλησίας, ως και εάν δεν ήταν ανέκαθεν οι Δήμοι υπεύθυνοι για τις ταφές και δεν πορίζονταν εκείνοι και τα γραφεία κηδειών τα αντίτιμα των υπηρεσιών τους.

Εδώ, βεβαίως, υπεισέρχεται το ζήτημα της ιερολογίας της κηδείας ή μη όσων επιλέξουν να αποτεφρωθούν τα σώματά τους μετά το θάνατό τους. Και εις μεν τους εκτός Εκκλησίας δεν τίθεται θέμα, διότι ούτως ή άλλως δεν ιερολογείται η έξοδός τους. Εις δε τα μέλη της Εκκλησίας η τροπολογία που ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων δεν το επιτρέπει καθόσον 'Επιτρέπεται η αποτέφρωση νεκρών, ημεδαπών ή αλλοδαπών, των οποίων οι θρησκευτικές πεποιθήσεις επέτρεπαν τη μετά θάνατον αποτέφρωση.' Εάν βεβαίως κάποιος επιθυμεί παρά ταύτα, ων μέλος της Εκκλησίας, να αποτεφρωθεί, οφείλουμε να σεβασθούμε την επιθυμία του, όμως ας γνωρίζει ότι δι'αυτού του τρόπου εξέρχεται από την εκκλησιαστική παράδοση και ενώ η Εκκλησία τιμά τον νεκρό και τον κηδεύει με ύμνους και ψαλμούς, εκείνος προτιμά την ατιμία και την απαξίωση. Είναι μία σόλοικη εικονοκλαστική τακτική όπου ενώ η Εκκλησία θεωρεί το σώμα ναό του Αγίου Πνεύματος, σκεύος εις τιμήν, εκείνοι το θεωρούν σκεύος εις ατιμίαν. Για τούτο το λόγο θεωρώ, προσωπικώς, ανοίκεια την ιερολόγηση ενός νεκρού ο οποίος πρόκειται να αποτεφρωθεί. (πρβλ. και τη συμπερασματική άποψη του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Αγ. Βλασίου κου Ιεροθέου, "Η θεολογική άποψη και οι εκκλησιολογικές συνέπειες της καύσεως των νεκρών", Ταφή ή καύση των νεκρών, σειρά Ποιμαντική Βιβλιοθήκη, 3, έκδ. Κλάδου Εκδόσεων Επικοινωνιακής και Μορφωτικής Υπηρεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 2000, σ. 39) Όμως, όταν έλθει το ζήτημα στα αρμόδια εκκλησιαστικά όργανα, αυτά θα κρίνουν περί του πρακτέου. (πρβλ. ανακοινωθέν της Ιεραρχίας της Ιεράς Συνόδου Εκκλησίας της Ελλάδος της 12ης Μαίου 2010, σύμφωνα με το οποίο: 'για ειδικές περιπτώσεις του προβλήματος της καύσεως των νεκρών αποφασίσθηκε όπως έκαστος των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών κρίνει και αποφασίζει κατά την ποιμαντική κρίση του, στην Επαρχία του. Για να διευκολύνει δε τους Αρχιερείς απεφάσισε όπως ειδική ολιγομελής Επιτροπή Ιεραρχών καθορίσει τα βασικά κριτήρια, που πρέπει να ληφθούν υπ'όψη, κατά την αντιμετώπιση των ειδικών περιπτώσεων, τα οποία θα συζητηθούν στην επόμενη Ιεραρχία'.)

Οι στάχτες του Eyjafjallajoekull σταμάτησαν για λίγες εβδομάδες τις πτήσεις πάνω από τη γηραιά ήπειρο. Κοιτάξαμε προς τη γη, ατενίσαμε τη θάλασσα και ξαναβρήκαμε για λίγο τις χερσαίες και τις υδάτινες οδούς. Οι στάχτες των νεκρών δεν θα εμποδίσουν την ανάστασή τους, ακόμη και εάν δεν πίστευαν σε αυτήν, ούτε θα εμποδίσουν την κρίση τους από τον Πλάστη. Ούτε ακόμη θα εμποδίσουν την ανεύρεση χαριτόβρυτων λειψάνουν στους ύστερους καιρούς, γιατί ο Κύριος 'στον Άδη δεν θα εγκαταλείψει την ψυχή τους, ούτε τους γνήσιους πιστούς Του θ'αφήσει ν'αντικρύσουν τη φθορά᾿. (Ψαλ. 16[15], 10.

Εκκλησιαστικό ήθος και Νέα Τάξη πραγμάτων

Ο τρόπος δεν είναι καινοφανής. Ο πατριάρχης Ιγνάτιος είχε κατηγορηθεί από τον Βάρδα στα 867 ότι συνωμοτούσε εναντίον του κι έτσι ο τελευταίος κατόρθωσε να τον εξορίσει στη νήσο Τερέβινθο εκδικούμενος με αυτό τον τρόπο την προσβολή που υπέστη εξαιτίας της δημόσιας στέρησης Θείας Κοινωνίας επειδή συζούσε με τη νύφη του!

Σήμερα ο διάσημος βρετανός επιστήμονας Richard Dawkins αναζητά ικανά νομικά ερείσματα για να σύρει στα βρετανικά δικαστήρια τον Πάπα κατά την επίσημη επίσκεψή του τον ερχόμενο Σεπτέμβριο στη Βρετανία, ως υπεύθυνο για τη συγκάληψη κρουσμάτων παιδοφιλίας Ρ/Κ ιερέων. Ένα χρόνο πριν, στο κήρυγμά του την Κυριακή των Αγ. Πάντων ο αρχιεπίσκοπος Κολωνίας Meisner είχε επιτεθεί στο βρετανό επιστήμονα για τα επιστημονικά του συμπεράσματα στη σφαίρα της βιολογίας. Τα είχε χαρακτηρίσει φυλετιστικά, ναζιστικά κι απάνθρωπα ( http://www.spiegel.de/panorama/0,1518,658589,00.html ).

Ο ακήρυκτος πόλεμος μεταξύ της νέας τάξεως πραγμάτων αφ'ενός και των θρησκειών γενικότερα αφ΄ετέρου, στοχοποιεί τους επικεφαλής των δύο αντιμαχόμενων ρευμάτων. Πρόκειται για πόλεμο προσώπων όχι ιδεολογιών, για το λόγο ότι πλέον η προβολή των προσώπων μέσω των μέσων ενημέρωσης τα ειδωλοποιεί και η πιθανή πτώση τους συμπαρασύρει πλήθος οπαδών.

Κατ'αυτό τον τρόπο, επιστρατεύονται διάφορες τακτικές ώστε να πληγεί η εικόνα του πρώτου, του ηγέτη, του ποιμένα, κατά το 'πατάξω τον ποιμένα και διασκορπισθήσονται τα πρόβατα της ποίμνης' (Ματθ. 26:31). Όταν λοιπόν βλέπουμε εξωεκκλησιαστικούς και μάλιστα δηλωμένους αθεϊστές ως ο Richard Dawkins να προασπίζονται τα δικαιώματα των θυμάτων Ρ/Κ ιερέων, αυτό δεν το κάνουν φυσικά για να αποκαταστήσουν το τρωθέν εκκλησιαστικό ήθος της Ρ/Κ Εκκλησίας παρά για να αποδείξουν ότι η τελευταία είναι ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα αντί για θεανθρώπινος οργανισμός, με πρόσωπα διεφθαρμένα αντί για πρότυπα ηθικής, όπως αυτά επαγγέλλονται ότι είναι.

Γιατί όμως αυτή η αμείλικτη πολεμική τακτική; Γιατί είναι ανάγκη να αποδειχτεί από κάποιους ότι δεν υπάρχει εκκλησιαστικό ήθος; Στα πνευματικά πράγματα ισχύει ό,τι και στα αέρια. Όπως τα αέρια καταλαμβάνουν όλο το χώρο στον οποίο εκχέονται, έτσι και οι ιδεολογίες τείνουν να καταλάβουν όλο το χώρο ο οποίος κενώθηκε από μία προηγούμενη πίστη/ιδεολογία. Χρειάζεται κάποια προσπάθεια για να διατηρηθεί κανείς θρησκευτικά και ιδεολογικά αδιάφορος, όπως χρειάζεται κάποια προσπάθεια για να διατηρήσουμε ένα χώρο κενό αέρος. Αν λοιπόν, καταφέρουν να αποδείξουν οι πολέμιοι των θρησκειών και ιδιαίτερα του χριστιανισμού ότι δεν υπάρχει εκκλησιαστικό ήθος, τότε πολύ ευκολότερα θα αλώσουν το χώρο της πίστης γεμίζοντάς τον με τη νεοταξική ιδεολογία η οποία λανσάρεται σε όλη της την έκταση κατά τον 21ο αιώνα.

Αυτός είναι και ο λόγος που επέλεξα να αναπτύξω το ζήτημα στη βάση των κατηγοριών που βαρύνουν το Ρ/Κ ιερατείο. Σκοπός μου δεν ήταν να στηρίξω την ηθική του Ρ/Κ κλήρου ούτε την τυχόν άσπιλη υπόληψη ενός 'αλάθητου' Ποντίφηκα αλλά να επιστήσω την προσοχή στα ερχόμενα. Όπως βάλλεται σήμερα ο πρώτος της Ρ/Κ Εκκλησίας από τη νέα τάξη πραγμάτων, στοχεύοντας στην ηθική του, έτσι θα βληθεί αύριο ο πρώτος κάθε μεγάλης θρησκευτικής κοινότητας ή μορφώματος ώστε στο κενό του θώκου του να στηθεί ο νεοταξικός άρχοντας ο οποίος θα συνταιριάξει τα χαρακτηριστικά του πολιτικά ορθού και του ιδεολογικά ελκυστικού.

Εμείς πού στεκόμαστε; Ποια θα είναι η θέση μας όταν θα καταγγέλονται για σκάνδαλα ηθικά, οικονομικά, πολιτικά οι ποιμένες μας; Εδώ θα αποβεί σωτήρια η σχέση μας με το Χριστό. Όποιος από τώρα είναι και θα παραμείνει ενωμένος με τον Κύριο, και ο οποίος θα λαμβάνει ζωή από το Ποτήριο της Ζωής, αφ΄ενός μεν θα μπορεί να διακρίνει το αληθές από το ψευδές των καταγγελλομένων, αφ΄ετέρου δε δεν θα εξαρτάται η πίστη του από το πρόσωπο του καταγγελλομένου ποιμένα του αλλά από το πρόσωπο του Κυρίου μας. Άλλωστε, ο Κύριος προετοίμασε τους Μαθητές και Αποστόλους για παρόμοιες διώξεις. 'αμήν αμήν λέγω υμίν, ουκ έστι δούλος μείζων του κυρίου αυτού, ουδέ απόστολος μείζων του πέμψαντος αυτόν. ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσιν ει το λόγον μου ετήρησαν και τον υμέτερον τηρήσουσι' (Ιω. κεφ. 15).

Ο πνευματικός πόλεμος είναι πάντοτε επί θύραις, τις θύρες της ψυχής μας. Ας καιροφυλακτούμε.

OXI AMYNA, EΠΙΘΕΣΗ

Πολύς λόγος έγινε τελευταίως για το θέμα της 'ελληνοποίησης' των οικονομικών και πολιτικών μεταναστών που κατακλύζουν τη χώρα με την κατάθεση και ψήφιση σχετικού νομοσχεδίου το οποίο παρέχει την ιθαγένεια στους δύσμοιρους αυτούς ξένους.

Το θέμα ειδώθηκε από ποικίλες πλευρές με τις απόψεις να διευρύνονται από σκληρές για τους μετανάστες και προστατευτικές της ελληνικότητας του τόπου, ήπιες και ανεκτικές, έως υπερφιλελεύθερες.

Η κάθε μία τους επικαλείται διαφορετικές αρχές και λογικές. Από την άρνηση του φασισμού, την οικονομική αναγκαιότητα της χώρας, ως τη φοβία για αφελληνισμό της. Όλες ωστόσο κινούνται σε πλαίσια λογικά και ιδεολογικά, αλλ'όχι εκκλησιολογικά. Εδώ θα προσπαθήσω να αντικρούσω τη φοβική και αμυντική στάση που εξεφράσθη από εκκλησιαστικά πρόσωπα υπέρ της Ορθοδοξίας.

Είναι γεγονός ότι η Ορθοδοξία έχει σε μεγάλο βαθμό ταυτιστεί με την ελληνικότητα. Ο ελληνικός 'λόγος' και ως γλώσσα αλλά και ως διανόημα έγινε όχημα του καινούργιου συμβολαίου (Καινή Διαθήκη) που εσύναψε ο Ναζωραίος με τον πεπτωκότα κόσμο. Η κληρονομιά των ελληνομαθών Πατέρων του 3ου και 4ου αιώνα έκαμε αυτή τη συμβάδιση κράμα διηνεκές. Ωστόσο, η Ορθοδοξία δεν είναι και δεν μπορεί να ταυτιστεί με τους Έλληνες. Έχουμε τη θεία δωρεά να ακούμε τα πρωτότυπα καινοδιαθηκικά κείμενα στη μητρική μας γλώσσα, όμως το Ευαγγέλιο δεν εγράφη αποκλειστικά για εμάς ώστε προστατεύοντας την ευαγγελικώς θρησκεύουσα ελληνική κοινωνία από μη Έλληνες, από μη χριστιανούς, να περιορίζουμε την οικουμενική διάσταση του ευαγγελικού κηρύγματος στους εαυτούς μας. Μή γένοιτο.

Πολύ περισσότερο όταν το ίδιο το Ευαγγέλιο έχει μέσα του τη δυναμική της εξάπλωσης και την επαγγελία των εσχάτων. Ας το δούμε διαφορετικά. Εφόσον είμαστε, εμείς, η κιβωτός της αναλλοτριώτου αληθείας, ράθυμοι στον ευαγγελισμό των λαών (γιατί αλήθεια με πόσο ζήλο εξαπολυόμαστε στα πέρατα της Οικουμένης να ευαγγελίσουμε το φως στις χώρες του πνευματικού σκότους και της άγνοιας) έφερε ο Χριστός κατά κύματα τα έθνη μέσα στα πόδια μας ώστε να κάνουμε αντί εξωτερική, εσωτερική ιεραποστολή.

Τι δέον γενέσθαι; Παρατηρώντας στους κεντρικούς δρόμους, στους σταθμούς του μετρό, στις πλατείες, τους άλλους χιλιοδύσμοιρους πλανεμένους 'ιεραποστόλους' των σεκτών, των αιρέσεων και των εταιρειών να μοιράζουν τα παγιδευτικά για την ψυχή φυλλάδιά τους σε ψυχές που διψούν για το φως, αντιλαμβάνομαι ότι εκεί βρίσκεται η αποστολή μας και το έργο μας.

Μας κληροδότησε το εκπαιδευτικό σύστημα μία γενιά ανέργων θεολόγων. Ανθρώπων με όραμα και ελπίδα να κηρύξουν Χριστό επί των δωμάτων (στα σχολεία μας). Ας μην τους αφήσουμε άπραγους. Ας τους εκπαιδεύσουμε στις γλώσσες της Πεντηκοστής. Στα farsi, στα πακιστανικά, στα μπαγκλαντεσιανά, στις γλώσσες των μεγάλων μεταναστευτικών ομάδων που παροικούν στη 'νέα Ιερουσαλήμ'. Ακόμη-ακόμη στα τουρκικά, προβλέποντας μία εκτεταμένη είσοδο τουρκικού στοιχείου στη χώρα, με την είσοδο της Τουρκίας στην Ε.Ε., μετά από μία δεκαετία-δεκαπενταετία. Και ας τους εξαπολύσουμε να κηρύξουν το κήρυγμα των Αποστόλων. Να γίνουν κατηχητές με την αρχαία πρωτοχριστιανική έννοια κι εμείς από φοβικοί και προστατευτικοί να γίνουμε εξωστρεφείς, μαχητικοί και φωτιστικοί.

Δεν έχει να χάσει η Ορθοδοξία όταν βγαίνει προς τα έξω. Επειδή είναι το φως. Και το φως λάμπει μέσα στο σκοτάδι και το σκοτάδι δεν το καταλαμβάνει. Αλλ'όμως, πάλι, εάν το φως κρυφθεί, μαζί κρύβεται και η ελπίδα για ένα καινούργιο κόσμο, τον κόσμο του Θεού. Τότε, οι φύλακες του φωτός κρίνονται και κατακρίνονται, επειδή κράτησαν για τον εαυτό τους το φως, ενώ τους δόθηκε για να το συντηρούν με έλαιο αλλ' όχι να το ιδιοποιούνται.

Για τούτο, ας παραμείνουμε φωτοδότες κι ας δούμε τους ευλογημένους μετανάστες ως κατηχουμένους και ως ερχομένους προς το φώτισμα.

ΠΕΡΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΓΑΜΟΥ

Γινόμαστε συχνά από πιστούς δέκτες ερωτημάτων που αφορούν στην εξ αίματος, εξ αγχιστείας και πνευματική συγγένεια όσον αφορά στη δυνατότητα σύζευξης συγγενών με το μυστήριο του γάμου.

Συγγένεια εξ αίματος.
Συγγενείς εξ αίματος είναι εκείνοι οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με κάποια γέννα. Ο σαρκικός πατέρας και η σαρκική μητέρα με το γιο και την κόρη τους, τον εγγονό και την εγγονή τους, τα δισέγγονά τους αλλά και προς τα πάνω με τους δικούς τους γονείς, παπούδες και προπαππούδες, γιαγιάδες και προγιαγιάδες. Αυτή λέγεται ευθεία γραμμή συγγένειας.

Όμως συγγενείς εξ αίματος είναι και τα αδέλφια μεταξύ τους, οι θείοι και οι θείες με τα ανήψια τους, τα εξαδέλφια μεταξύ τους. Αυτή λέγεται πλάγια γραμμή συγγένειας επειδή είναι συγγενείς λόγω ύπαρξης κοινών προγόνων.

Για τον υπολογισμό της συγγένειας επινοήθηκαν οι βαθμοί συγγενείας από τις βαθμίδες/σκαλοπάτια της γενεαλογικής σκάλας. Έτσι, κάθε γέννα δίνει 1 βαθμό συγγένειας. Οι σύζυγοι μεταξύ τους δεν έχουν βαθμό συγγένειας, επειδή δεν μετέχουν του ίδιου αίματος. Οι γονείς με τα παιδιά τους έχουν 1ου βαθμού συγγένεια, τα αδέλφια μεταξύ τους 2ου βαθμού συγγένεια όπως και οι παππούδες και οι γιαγιάδες με τα εγγόνια τους.[1] Σε ευθεία γραμμή συγγένειας δεν επιτρέπεται ούτε εκκλησιαστικός ούτε πολιτικός γάμος, όσο απεμακρυσμένος κι αν είναι ο βαθμός συγγενείας.

Στην πλάγια γραμμή συγγένειας επιτρέπεται ο εκκλησιαστικός γάμος 5ου βαθμού συγγενείας και πέραν. Δηλαδή, δεύτερα εξαδέλφια, 6ου βαθμού συγγενείς, δύνανται να νυμφευθούν[2].

Συγγένεια εξ αγχιστείας
Όταν δύο οικογένειες συμπεθεριάζουν, ενώνονται δηλαδή με γάμο, οι συγγενείς εξ αίματος των δύο οικογενειών αποκτούν συγγένεια εξ αγχιστείας.

Πνευματική συγγένεια
Αυτή αποκτάται από την υιοθεσία και το βάπτισμα. Και για μεν τη συγγένεια από υιοθεσία δεν επιτρέπεται ο γάμος σε ευθεία γραμμή τόσο για την Πολιτεία, όσο και για την Εκκλησία, για δε το βάπτισμα το κώλυμα ισχύει μόνο για τον εκκλησιαστικό γάμο, μεταξύ αναδόχου και αναδεκτών και των συγγενών τους σε ευθεία γραμμή.

Δεν αποτελεί κώλυμα εκκλησιαστικού γάμου το να έχουν δύο μελλόνυμφοι τον ίδιο ανάδοχο. Ως εκ τούτου, δεν υφίσταται περιορισμός σε όσους το επιθυμούν να αναδέχονται παιδιά διαφορετικού φύλου με το σκεπτικό ότι αν γνωρισθούν μεταξύ τους και θελήσουν να τελέσουν γάμο αυτός θα εμποδισθεί. Ο κανόνας ΝΓ΄ της Πενθέκτης δεν κωλύει τέτοιο γάμο.
Η απαγόρευση σύζευξης πνευματικών συγγενών ήρθε κατ’ αναλογία της απαγόρευσης σύζευξης σαρκικών συγγενών κι αυτή με τη σειρά της προήλθε από την ανάγκη εμπλουτισμού του ανθρώπινου γενετικού υλικού για την αποφυγή ασθενειών που οφείλονται στην αιμομιξία[3].

Ως φαίνεται από τα παλαιοδιαθηκικά κείμενα στην πρωτοϊστορία δεν υπήρξε τέτοιος κίνδυνος και επιτρέπεται στο ανθρώπινο γένος να πληθύνεται ασχέτως ηθικών περιορισμών. Να υποθέσουμε ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος αναπαραγωγής των ανθρώπων και το επέτρεψε ο Θεός; Να θεωρήσουμε ότι το γενετικό μας υλικό ήταν αγνό και δεν υπήρχε φόβος συγγενικών ασθενειών; Όπως και αν έχει το πράγμα, οι ηθικοί περιορισμοί ξεκινούν αργότερα, από τους ιστορικούς χρόνους, και ανευρίσκονται παράλληλα και σε άλλους λαούς ως ταμπού.

Το ζήτημα της εισόδου σε αιμομικτικό γάμο, στενής είτε απομακρυσμένης συγγένειας, ορίζεται πλέον από τις βιολογικές επιπτώσεις στους απογόνους τέτοιων συζεύξεων. Ώστε, ενώ ο ψυχικός δεσμός μεταξύ συγγενών είναι έντονος και η έλξη είναι φυσική, η λογική δημιουργίας ενός αιμορροφιλικού παιδιού είτε ενός διανοητικά καθυστερημένου να αποτρέπει τέτοιες ενώσεις. Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που σήμερα, αν και ο νόμος συγκαταβαίνει σε γάμο μακρυνών συγγενών, εμείς καλό θα ήταν να επιλέγουμε τους συντρόφους μας εκτός του γενεαλογικού μας δέντρου.

Η μόνη συγγένεια που επιβάλλεται να έχουν μεταξύ τους οι προς γάμο προσερχόμενοι χριστιανοί είναι η συγγένεια με τον Κύριό μας και το αίμα της Θείας Ευχαριστίας Του.

[1]. Για τον υπολογισμό των βαθμών συγγένειας βλ. Παναγιώτου Ι. Μπούμη, Κανονικόν Δίκαιον, Α΄ (Αθήνα 1989), 166-67.

[2]. Συνοδική Επιτροπή επί των δογματικών και νομοκανονικών ζητημάτων, Προϋποθέσεις τελέσεως θρησκευτικού γάμου, http://www.ecclesia.gr/greek/holySynod/commitees/dogma/dogmatics-0001.htm . Ο άγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης στο έργο του Πηδάλιο επεκτείνει το κώλυμα γάμου μέχρι και τον έβδομο βαθμό συγγενείας, δηλαδή μέχρι και τα δεύτερα εξαδέλφια.

[3]. Αντίθετα, κατά τον Λεβι-Στρoς, Γάλλο διανοητή (1908-2009), η απαγόρευση της αιμομιξίας δεν αποσκοπεί στην ανανέωση του αίματος, όπως είχαν υποστηρίξει οι παλαιότεροι μελετητές, αλλά στη δημιουργία ενός συστήματος επικοινωνίας το οποίο θέτει ορισμένους θεμελιώδεις θεσμούς (κανόνες επιγαμίας) για να εξασφαλίσει την ισορροπία στην κατανομή των φύλων. Μέσω του συστήματος αυτού συντελείται η μετάβαση του ανθρώπου από την αγέλη στον πολιτισμό, από τη συγγένεια εξ αίματος (φυσικό φαινόμενο) στη συγγένεια εξ αγχιστείας (κοινωνικό φαινόμενο).